Δράσεις για την Ψυχική Υγεία – “Το Καραβάνι της Αλήθειας: Συνομιλίες πρόσωπο με πρόσωπο”
2007 – 2009
Η Φιλοσοφία
Η δράση «Το Καραβάνι της Αλήθειας: συνομιλίες πρόσωπο με πρόσωπο» χαρακτηρίζεται ως καινοτόμος σύλληψη του Συλλόγου Οικογενειών και Φίλων για την Ψυχική Υγεία (Σ.Ο.Φ.Ψ.Υ.) Ν. Σερρών και αποσκοπεί στον αποστιγματισμό των ψυχικών ασθενειών και την προαγωγή της ψυχικής υγείας. Μέσω μιας σειράς δομημένων ημερίδων, οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας αυτοεκπροσωπούνται και συνομιλούν με τους ακροατές σε βιωματική βάση για θέματα που αφορούν και προβληματίζουν την κοινότητα. Στα πλαίσια της επί δύο ετών συνεχιζόμενης δράσης για την ψυχική υγεία, τιθέμενης υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, έχουν πραγματοποιηθεί 22 ημερίδες σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Η αξιολόγηση της δράσης εντοπίζει τα θετικά αποτελέσματά της σε δύο βασικούς άξονες: την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την ευαισθητοποίηση της κοινότητας. Σε πλήρη συμφωνία με προηγούμενες ερευνητικές αποδείξεις, ο παράγοντας της εγγύτητας (“intimacy”) με τους λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας αποδεικνύεται θεμελιώδης για την επιτυχή αντιστροφή των στιγματιστικών στάσεων, σε αντίθεση με την πιο περιορισμένη επιρροή του λόγου των ειδικών στο χώρο της ψυχικής υγείας. Το εύρημα αυτό αφενός υπαγορεύει την αναγκαιότητα ενδυνάμωσης του ρόλου των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην προαγωγή αυτής μέσα από παρόμοιες δράσεις και αφετέρου αποδεικνύεται ιδιαίτερα καρποφόρο με την εγκαθίδρυση νέων τοπικών συλλόγων για την ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια υλοποίησης της δράσης αλλά και μετά την πραγματοποίηση της. Υπό το πρίσμα της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και αποκατάστασης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις ότι η συμμετοχή στο «Καραβάνι της Αλήθειας» έχει θετικές επιδράσεις τόσο στο επίπεδο της αυτοεκτίμησης, της ενδυνάμωσης και της κινητοποίησης των ομιλητών, όσο και της ψυχοκοινωνικής τους αποκατάστασης και κοινωνικής αποδοχής. Αναμφισβήτητα, τα πολλαπλά αυτά ευεργετικά αποτελέσματα διευκολύνουν σημαντικά την ουσιαστική ανάρρωση των ατόμων με ψυχιατρικές εμπειρίες μέσω της μείωσης της κοινωνικής απόστασης τους με την ευρύτερη κοινότητα.
Υλοποιήση
Η διετής εκστρατεία «Το Καραβάνι της Αλήθειας» έχει πραγματοποιήσει συνολικά 22 στάσεις- Ημερίδες Ευαισθητοποίησης σε 5 βασικούς σταθμούς ανά την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, επισκέφθηκε τις ακόλουθες περιοχές:
Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (Αμυγδαλεώνας Καβάλας – 20/04/2007, Δράμα – 21/04/2007, Κομοτηνή – 22/04/2007, Ξάνθη – 27/04/2007, Ορεστιάδα – 28/04/2007, Αλεξανδρούπολη – 29/04/2007)
Κρήτη (Χανιά – 10/10/2007, Ρέθυμνο – 11/10/2007, Ηράκλειο – 12/10/2007, Άγιος Νικόλαος – 13/10/2007)
Δυτική Ελλάδα και Κέρκυρα (Άρτα – 15/04/2008, Πρέβεζα – 16/04/2008, Ιωάννινα – 17/04/2008, Κέρκυρα – 18/04/2008)
Αθήνα (1ο Δημοτικό Διαμέρισμα Δήμου Αθηναίων – 18/03/2008, 2ο Δημοτικό Διαμέρισμα Δήμου Αθηναίων – 19/03/2008, 4ο Δημοτικό Διαμέρισμα Δήμου Αθηναίων – 20/03/2008, 5ο Δημοτικό Διαμέρισμα Δήμου Αθηναίων – 21/03/2008)
Πελοπόννησος και Εύβοια (Πάτρα – 20/10/2009, Τρίπολη – 21/10/2009, Κάρυστος – 23/10/2009, Χαλκίδα – 24/10/2009)
Ομιλητές και Ομάδες Στόχου
- Οι ομιλητές, οι οποίοι διαφοροποιούνταν σε κάθε φάση της δράσης, προέρχονταν από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας και ήταν:
Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Φροντιστές
Μέλη Συλλόγων Ατόμων με ψυχική ασθένεια και Ομάδων Αυτοβοήθειας
Μέλη Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία
- Τις εισηγήσεις των ομιλητών ανά την Ελλάδα παρακολούθησαν ως κοινό και ακροατές:
Τοπικοί και κυβερνητικοί εκπρόσωποι
Ειδικοί, επαγγελματίες και εθελοντές στο χώρο της ψυχικής υγείας
Επαγγελματίες Υγείας
Η Εκπαιδευτική και Ακαδημαϊκή κοινότητα (εκπαιδευτικοί, φοιτητές και μαθητές)
Εκπρόσωποι των Αστυνομικών και Δικαστικών Αρχών
Εκπρόσωποι των ΜΜΕ
Λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και πρώην ασθενείς
Μέλη οικογενειών ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας
Κοινότητα
Θεματικές της Δράσης
Οι θεματικές των ομιλητών επιλέχθηκαν και αναπτύχθηκαν από τους ίδιους, χωρίς καμία παρέμβαση στις εισηγήσεις τους ή οποιαδήποτε διάθεση λογοκρισίας και παρουσίαζαν ποικίλη θεματολογία, όπως:
- Η προσωπική και βιωματική εμπειρία του κοινωνικού στίγματος και των προκαταλήψεων που ακολουθούν την ψυχική ασθένεια
- Η καθημερινή δι-αντίδραση του λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας με την κοινωνία
- Οι προσβλητικοί μύθοι και οι πραγματικές αλήθειες για την ψυχική διαταραχή
- Η παραμορφωτική επίδραση των ΜΜΕ στην κοινωνική εικόνα του ψυχικά πάσχοντα
- Η διαχείριση της ψυχικής ασθένειες μέσα στις προσωπικές σχέσεις του πάσχοντα
- Οι προσωπικές και κοινωνικές ανάγκες ενός λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας
- Τα πιο συχνά προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ψυχικά ασθενείς και οι οικογένειες τους
- Η σπουδαιότητα του ρόλου της οικογένειας στην πρόγνωση της πορείας του ασθενή και η αναγκαιότητα ενδυνάμωσης, ψυχοεκπαίδευσης και δραστηριοποίησης της
- Η αποφυγή της υποτροπής μέσω της σωστής και συνδυαστικής θεραπείας
- Η καταστροφική επίδραση του ασύλου στην πορεία του ψυχικά ασθενή
- Η πολύ-φαρμακεία και το δικαίωμα του λήπτη να συμμετέχει στη θεραπεία του
- Ο αμφιλεγόμενος ρόλος των ειδικών στο χώρο της ψυχικής υγείας
- Οι εργασιακές δυσκολίες, οι περιορισμένες ευκαιρίες και οι συνεχείς προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει ένας λήπτης υπηρεσιών ψυχικής υγείας
- Η έλλειψη κοινωνικής ισότητας για τους ψυχικά πάσχοντες και η αναγκαιότητα της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο
- Η πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε όλη την Ελλάδα και το αβέβαιο μέλλον της
- Η ανάπτυξη και η διατήρηση ενός νέου συστήματος ψυχικής υγείας μέσα στην κοινότητα
- Ο καθοριστικός ρόλος του κράτους και της πολιτείας στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση
- Η σημασία της αυτο-εκπροσώπησης και της αυτο-οργάνωσης των ληπτών σε ομάδες αυτοβοήθειας
- Η αναγκαιότητα ίδρυσης συλλόγων ψυχικά ασθενών και οικογενειών σε όλη τη χώρα και η συνεργασία μεταξύ τους
Συνεργαζόμενοι Φορείς
Για την επιτυχημένη υλοποίηση της δράσης για την ψυχική υγεία, ο Σ.Ο.Φ.Ψ.Υ. Ν. Σερρών συνεργάστηκε με πολλούς κατά τόπους φορείς σε καθεμία από τις πέντε φάσεις:
- Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (Ε.Ψ.Ε.)
- Ελληνικός Κλάδος της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (WAPR)
- Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ.)
- Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.)
- Εταιρεία Προαγωγής Ψυχικής Υγείας Ηπείρου (Ε.ΠΡΟ.Ψ.Υ.Η.)
- Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (Ε.Π.Α.Ψ.Υ.)
- Επιτροπή Ψυχικής Υγείας Εύβοιας
- Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Έρευνας & Παρέμβασης (Ε.Ψ.Ε.Π.)
- Αστική, Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Καλειδοσκόπιο»
- Άλλοι Μη-Κερδοσκοπικοί, Μη-Κυβερνητικοί Οργανισμοί
- Φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμοι, Νομαρχίες, Οργανισμοί κτλ)
- Ψυχιατρικές Κλινικές, Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ξενώνες Αποασυλοποίησης, Οικοτροφεία
- Σύλλογοι Οικογενειών για τη Ψυχική Υγεία
- Πανεπιστημιακά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα
- Άλλες Μη Κυβερνητικές και Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις για την ψυχική υγεία
Οικονομική Υποστήριξη – Χορηγία
Όλες οι φάσεις της δράσης για την ψυχική υγεία υποστηρίχθηκαν οικονομικά από το Ελληνικό Τμήμα της Φαρμακευτικής Εταιρείας Janssen-Cilag, με την υποστήριξη του Ομίλου Εταιρειών της Johnson & Johnson στην πέμπτη φάση.
Αξιολόγηση
Μέσω της ενεργούς συμμετοχής των ακροατών και της αξιολόγησης της δράσης από τους τελευταίους επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα συνέχισης της δράσης του Καραβανιού και υλοποίησης παρόμοιων ενεργειών, προκειμένου να επιτευχθεί η σωστή ενημέρωση και κινητοποίηση της κοινότητας, η συσπείρωση των οικογενειών και η εγκαθίδρυση τοπικών συλλόγων για την ψυχική υγεία. Οι συμμετέχοντες-ακροατές της δράσης, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους διαστρωμάτωση (ειδικοί – μη ειδικοί), εκτίμησαν ότι οι εισηγήσεις των ληπτών είχαν μεγαλύτερη ισχύ πειθούς, προβληματισμού και εκδήλωσης συναισθημάτων, σε σύγκριση με τις εισηγήσεις των ειδικών στο χώρο της ψυχικής υγείας.
Το περιεχόμενο των εισηγήσεων αλλά και η συμπεριφορά των ληπτών αποτελεί βάση in vivo σύγκρισης ανάμεσα στις στιγματιστικές αντιλήψεις και τους μύθους για τις ψυχικές διαταραχές (επικινδυνότητα ληπτών, μεταδοτικότητα ψυχικών διαταραχών, ευθύνη της οικογένειας για την ανάπτυξη των συμπτωμάτων, ανικανότητα ληπτών για παραγωγή λογικής σκέψης και δράσης, μη θεραπεία ψυχικών διαταραχών κ.τ.λ.) και των πραγματικών διαστάσεων μιας ψυχικής διαταραχής.
Το Καραβάνι της Αλήθειας ενισχύει την αντίληψη ύπαρξης κοινών χαρακτηριστικών μεταξύ των ατόμων, ανεξάρτητα του ψυχιατρικού τους ιστορικού, μειώνει τις δι-ομαδικές συγκρίσεις και την κοινωνική απόσταση. Οι συμμετέχοντες στη δράση για την ψυχική υγεία αρχίζουν και ορίζουν τον εαυτό τους βάσει μιας κοινής κοινωνικής ταυτότητας, ως μέλη μιας ευρύτερης κοινωνικής ομάδας, παρά ως μέλη δύο διαφορετικών ομάδων (υγιών vs μη υγιών). (Tajfel & Turner, 1979, Haslam et al., 1996).
Για την αξιολόγηση της δράσης συνδυάστηκε τόσο η ποσοτική όσο και η ποιοτική μέθοδος. Αφενός,πραγματοποιήθηκαν προσωπικές συνεντεύξεις με τους εισηγητές που αντιπροσώπευαν τα ποιοτικά αποτελέσματα και στόχευαν στην εξέταση των συναισθημάτων και των σκέψεων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας πριν και μετά τη συμμετοχή τους στην εν λόγω δράση. Αφετέρου, χορηγήθηκαν ερωτηματολόγια στο κοινό που αντιπροσώπευαν τα ποσοτικά αποτελέσματα και στόχευαν στην εκμαίευση των απόψεων του σχετικά με την εκστρατεία αλλά και των γενικών στάσεων του προς τους λήπτες πριν και μετά τη συμμετοχή τους στο Καραβάνι. Επιπλέον, για τους ίδιους σκοπούς αναλύθηκε και αξιολογήθηκε διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό.
Συνοπτικά, η ανάλυση των δεδομένων, όπως αυτή προκύπτει και στο σχεδιάγραμμα, έκανε σαφές ότι το «Καραβάνι της Αλήθειας» έχει ευεργετικά αποτελέσματα τα οποία φαίνεται να διαρθρώνονται σε δύο συγκλίνοντες άξονες: α) την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ίδιων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας που συμμετείχαν στη δράση μέσω της ενδυνάμωσης, της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της κινητοποίησης τους και β) στη μείωση της κοινωνικής απόστασης μεταξύ των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και της κοινότητας που συμμετείχε ως κοινό στη δράση μέσω της ευαισθητοποίησης, της συναισθηματικής εμπλοκής και της ενημέρωσης που η συμμετοχή της επέφερε ως άμεσα και έμμεσα αποτελέσματα.
Πρώτος Άξονας
Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας που εμπλέκονται στη διαδικασία της αυτοεκπροσώπησης
- Σύμφωνα με την τρέχουσα ερευνητική δραστηριότητα και τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, οι συνεντεύξεις των ληπτών έδειξαν ότι τα άτομα που αντιμετωπίζουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας τείνουν να έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση, συνοδευόμενη από αισθήματα ανικανότητας και αναπηρίας, ακόμα και κατά την ανάρρωση τους. Πολύ συχνά αναπτύσσουν αισθήματα ντροπής και ενοχής για την εμφάνιση συμπτωμάτων ψυχικής νόσου, εξαιτίας των προκαταλήψεων και του κοινωνικού στίγματος που συνοδεύουν την ψυχική ασθένεια και τα άτομα που πάσχουν από αυτή και αναφέρονται ως βασικές αιτίες υποτροπής του (Wright et al., 2009; France & Kramer, 2001).
- Αντίθετα, φαίνεται πως η εμπλοκή στη διαδικασία της αυτοεκπροσώπησης παρέχει στους λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας τη δυνατότητα να αντισταθμίσουν τα προαναφερόμενα συναισθήματα. Μέσω αυτής επιτυγχάνεται τόσο η σαφής κατανόηση του δικού τους ζωτικού ρόλου στη διαδικασία της ανάρρωσης τους όσο και η ανάληψη της προσωπικής τους ευθύνης για την πορεία της νόσου με αποτέλεσμα τη μείωση των αισθημάτων αναπηρίας και ανικανότητας.
- Επίσης, οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας που συμμετείχαν στην εν λόγω δράση αντιλαμβάνονται κατά κοινή ομολογία ότι η αξιοποίηση της προσωπικής τους εμπειρίας, μοιραζόμενη με την κοινότητα κάτω από συγκεκριμένες ψυχοκοινωνικές συνθήκες, μπορεί να παρέχει μια ισχυρή βάση για την εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος και κατά συνέπεια, την εξάλειψη του αυτο-στίγματος και των αρνητικών συναισθημάτων που απορρέουν από αυτό.
- Σε άμεση συσχέτιση με το δεύτερο άξονα (κοινωνική διάσταση), η αυτοεκπροσώπηση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας οδηγεί τελικά στην αύξηση των επιπέδων της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης τους, έχοντας μια συνολικά θετική επίδραση στην “αυτό-εικόνα” τους που μοιάζει να έχει αλλοιωθεί αρνητικά από τις προεκτάσεις του κοινωνικού στίγματος στη ζωή και τη ψυχοσύνθεση του ατόμου που βιώνει μια ψυχική νόσο.
- Οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας μέσω της αυτοεκπροσώπησης τους νιώθουν ότι συμμετέχουν ενεργά πλέον στην εξάλειψη της αλλοιωμένης και προσβλητικής εικόνας που παράγουν συνήθως τα ΜΜΕ για αυτούς και στην αντικατάσταση αυτής από την αληθινή εικόνα που είναι πασιφανές πως δε διαφέρει από εκείνη των “υγιών” ατόμων.
- Μέσω της αυτοεκπροσώπησης, τα αισθήματα της ανικανότητας και της αναπηρίας, απόρροιες του πολύ-επίπεδου κοινωνικού αποκλεισμού που συχνά υφίστανται τα άτομα που αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα ψυχική υγείας, μοιάζουν να εξαλείφονται σημαντικά. Ταυτόχρονα δημιουργείται το αίσθημα της δικαιοσύνης και της ισότητας μέσω της άσκησης του δικαιώματος τους για ίση εμπλοκή στον κοινωνικό διάλογο που αφορά σε θέματα ψυχικής υγείας εν γένει.
- Επιπρόσθετα, οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας μέσω της εμπλοκής τους στη διαδικασία της αυτοεκπροσώπησης τους γίνονται δέκτες της απαραίτητης κοινωνικής ανατροφοδότησης προκειμένου να εμπλουτίσουν ή να επανακτήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και επαναπροσδιορίζονται ως ενεργά μέλη της κοινότητας.
- Οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μέσω του άμεσου λόγου τους που βασίζεται στην προσωπική τους εμπειρία, έχουν –ίσως για πρώτη φορά- τη δυνατότητα να διαμαρτυρηθούν ανοιχτά για τις περιπτώσεις κακομεταχείρισης τους, να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα τους, να διεκδικήσουν ίσες κοινωνικές ευκαιρίες, να τοποθετηθούν σε θέματα που άπτονται της ψυχικής υγείας, να πάρουν θέση για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, να καταδείξουν τις ελλείψεις της, ως οι πλέον κατάλληλοι, και να συμμετέχουν ενεργά πλέον στη λήψη αποφάσεων. Κατά συνέπεια, υπάρχει η ισχυρή πεποίθηση ότι μακροπρόθεσμα μια τέτοια διαδικασία, ενσωματωμένη ουσιαστικά στις νέες θεραπευτικές πρακτικές, θα οδηγήσει στην πλήρη ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας
Δεύτερος Άξονας
Μείωση της κοινωνικής απόστασης μεταξύ των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και της κοινότητας
- Όπως ήταν αναμενόμενο και επιβεβαιώνοντας τις αρχικές υποθέσεις, μέσω του Καραβανιού, όπου οι λήπτες έχουν τη δυνατότητα αυτοεκπροσώπησης και άμεσης διαντίδρασης με τους ακροατές, μπορεί να υπάρξει σημαντική αλλαγή στις στερεοτυπικές και στιγματιστικές στάσεις. Επομένως ο παράγοντας της «εγγύτητας» αποδεικνύεται ιδιαίτερα ισχυρός, υποδηλώνοντας ότι η προσωπική επαφή με κάποιο λήπτη μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την παροχή ολοκληρωμένης ενημέρωσης για θέματα ψυχικής υγείας, την πρόληψη διαμόρφωσης του κοινωνικού στίγματος και την αντιμετώπισή του.
- Μέσω της ενεργούς συμμετοχής των ακροατών και της αξιολόγησης της δράσης από τους τελευταίους επιβεβαιώνεται η αναγκαιότητα συνέχισης της δράσης του Καραβανιού και υλοποίησης παρόμοιων ενεργειών, προκειμένου να επιτευχθεί παροχή σωστής ενημέρωσης, κινητοποίηση της κοινότητας, συσπείρωση των οικογενειών και εγκαθίδρυση τοπικών συλλόγων για την ψυχική υγεία.
- Οι συμμετέχοντες-ακροατές της δράσης για την ψυχική υγεία, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους διαστρωμάτωση (ειδικοί-μη ειδικοί), εκτίμησαν ότι οι εισηγήσεις των ληπτών είχαν μεγαλύτερη ισχύ πειθούς, προβληματισμού και εκδήλωσης συναισθημάτων, σε σύγκριση με τις εισηγήσεις των ειδικών στο χώρο της ψυχικής υγείας.
- Οι συχνές ερωτήσεις, οι συνεχείς τοποθετήσεις και οι επίμονοι προβληματισμοί του κοινού με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός αμφίδρομου διαλόγου μεταξύ της κοινότητας και των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας καταδεικνύουν το μεγάλο ενδιαφέρον της κοινότητας για θέματα που άπτονται του δίπολου ψυχική υγεία-ψυχική ασθένεια. Παράλληλα επιβεβαιώνουν τη ζωτική ανάγκη παροχής έγκυρης και συνεχούς σχετικής ενημέρωσης αλλά και τη δυνατότητα της απόκτησης μιας προσωπικής επαφής ή επικοινωνίας με τα άτομα που αντιμετωπίζουν ένα σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας.
- Το περιεχόμενο των εισηγήσεων, η συμπεριφορά των ληπτών και η φυσική συνύπαρξη τους με την κοινότητα αποτελεί τη βάση μιας in vivo σύγκρισης ανάμεσα στις στιγματιστικές αντιλήψεις ή στάσεις που υποκινούνται από την πίστη στους μύθους που συνοδεύουν την ψυχική ασθένεια και στις πραγματικές διαστάσεις ενός προβλήματος ψυχικής υγείας.
- Η προσωπική επαφή της κοινότητας με έναν λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας προσφέρει επίσης σαφή απόδειξη ότι πολύ συχνά τα ΜΜΕ, όταν αναφέρονται σε θέματα ψυχικής υγείας, σκοπίμως ενισχύουν τη διατήρηση των μύθων και των στερεοτύπων γύρω από την ψυχική ασθένεια, δημιουργώντας τελικά μια απόλυτα διαστρεβλωμένη αρνητική εικόνα για τους ψυχικά πάσχοντες. Συνεπώς, παρόμοιες δράσεις είναι πιθανόν να ελέγξουν και να καταστείλουν μελλοντικά την αρνητική επίδραση των ΜΜΕ με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση του κοινωνικού στίγματος
- Το Καραβάνι της Αλήθειας ενισχύει την αντίληψη ύπαρξης κοινών χαρακτηριστικών μεταξύ των ατόμων, ανεξάρτητα του ψυχιατρικού τους ιστορικού, μειώνει τις δι-ομαδικές συγκρίσεις και την κοινωνική απόσταση μεταξύ των αυθαίρετα διαμορφωμένων ομάδων. Οι συμμετέχοντες στη δράση για την ψυχική υγεία αρχίζουν και ορίζουν τον εαυτό τους βάσει μιας κοινής κοινωνικής ταυτότητας, ως μέλη μιας ευρύτερης κοινωνικής ομάδας, παρά ως μέλη δύο διαφορετικών ομάδων (υγιών – μη υγιών) (Tajfel & Turner, 1979; Haslam et al., 1996).
Αλληλοεπικαλυπτόμενα πεδία
Η αντιλαμβανόμενη μείωση της κοινωνικής απόστασης μεταξύ των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και της υπόλοιπης κοινότητας και τελικά η κοινωνική αποδοχή τους προσφέρει θετική ανατροφοδότηση για την εξάλειψη του αυτο-στίγματος, την ανάπτυξη μιας θετικότερης εικόνας για τον Εαυτό και την πρόληψη των υποτροπών, αμφότερα οδηγώντας στην κοινωνική αποκατάσταση.Η κοινωνική αποδοχή, η ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ο προσωπικός θαυμασμός και η άρση των στερεοτύπων συνδέεται ισχυρά με την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση. Επομένως, είναι ιδιαίτερα σημαντική η ψυχοεκπαίδευση της κοινότητας ακόμη και πριν από την ενεργό συμμετοχή της σε δράσεις-ομιλίες ληπτών, ώστε να υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη θετική επιρροή των εισηγήσεων των ληπτών, αλλά και μεγαλύτερη υποστήριξη των προσπαθειών τους για ψυχοκοινωνική αποκατάσταση.
Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα
Το Καραβάνι της Αλήθειας κινητοποίησε οικογένειες και λήπτες, ενώ ενέπνευσε την εγκαθίδρυση τοπικών συλλόγων οικογενειών και ομάδων ληπτών στις πόλεις υποδοχής του. Από το 2007 υπήρξαν οργανωμένες και αποτελεσματικές προσπάθειες για δημιουργία Συλλόγων Οικογενειών στην Καβάλα, την Αλεξανδρούπολη, στην Άρτα και την Κέρκυρα.Ως μακροπρόθεσμος σκοπός της συγκεκριμένης δράσης για την ψυχική υγεία είναι επίσης:
- Η δικτύωση και ένταξη των κατά τόπους Συλλόγων Οικογενειών στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (ΠΟΣΟΨΥ)
- Η δημιουργία ομάδων αυτοβοήθειας, συντονισμένων από λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας
- Η ειλικρινής και έμπιστη συνεργασία με τις Τοπικές Αρχές και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
- Η κατάθεση των ψυχιατρικών εμπειριών, ώστε να ενισχυθεί η ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ληπτών και να ενταθούν οι προσπάθειες διεκδίκησης δικαιωμάτων για την ψυχική υγεία
- Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του κοινωνικού στίγματος και η άρση των στερεοτυπικών αντιλήψεων
- Η παροχή έγκυρης και ουσιαστικής πληροφόρησης στην κοινότητα
