Συντάκτης: Σ.Ο.Φ.Ψ.Υ. Ν. Σερρών
Ενότητα 1: Συμμαχία Επαγγελματιών & Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας
Η Ψυχοεκπαίδευση των ληπτών
Στα πλαίσια της ψυχοεκπαίδευσης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας με σκοπό την κατανόηση και την αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας είναι αναγκαία η παροχή έγκυρης επιστημονικής ενημέρωσης για αυτήν, η εξοικείωση με τη βασική ορολογία, με το δίπολο ψυχική υγεία-ψυχική ασθένεια, τα πραγματικά αίτια της τελευταίας, τις πρώτες εκδηλώσεις της και κυρίως τις διάφορες μορφές θεραπευτικής παρέμβασης στις οποίες έχει πρόσβαση ο λήπτης.
Στα πλαίσια του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου, η θεραπευτική παρέμβαση αφορά πλέον έναν συνδυασμό προσεγγίσεων και λαμβάνει υπόψη την ατομικότητα του κάθε λήπτη. Δεδομένου ότι κάθε υποτροπή προκαλεί και μια νέα απώλεια, η αναγνώριση, η καταγραφή και ο έλεγχος των πρώιμων συμπτωμάτων με στόχο την αποφυγή της παίρνουν τη μορφή πρόληψης. Κάθε άτομο μέσα από τη παρατήρηση μπορεί να δομήσει τη δική του “υπογραφή της υποτροπής”.Είναι σημαντικό κάθε λήπτης να είναι συνεπής στη λήψη των θεραπευτικών του αγωγών και να βρίσκεται σε μια διαρκή εκτίμηση και παρακολούθηση από το “πρόσωπο αναφοράς” του.
Η ουσία της “θεραπευτικής συμμαχίας”
Απαραίτητο στοιχείο είναι η σύναψη της “θεραπευτικής συμμαχίας” μεταξύ του λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας και του προσώπου αναφοράς που αφορά την ανάπτυξη αρμονικής συνεργασίας, με αμοιβαία εμπιστοσύνη και ειλικρίνεια που έχει ως κύριο σκοπό την από κοινού αντιμετώπιση του προβλήματος. Προκειμένου να θεμελιωθεί η συμμαχία μεταξύ των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των επαγγελματιών θα πρέπει και οι δύο πλευρές να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Είναι σημαντικό να κατανοήσουν ότι επιτρέπεται η έκφραση όλου του φάσματος των συναισθημάτων εκτός από την άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας.
Συνήθως, ο λήπτης νιώθει αμφιθυμικά συναισθήματα για τον θεραπευτή του που φτάνουν από την αγάπη έως το μίσος και πρέπει να του επιτρέπεται να τα εκφράζει χωρίς αυτά αυτόματα να ερμηνευτούν ως κλινικά συμπτώματα που δήθεν χρήζουν επιπρόσθετης φαρμακευτικής αγωγής. Ο ειδικός δεν πρέπει να παρουσιάζεται ως αυθεντία ή παντοδύναμος, κάνοντας χρήση της όποιας εξουσίας μπορεί να διαθέτει, υποτιμώντας, καταπιέζοντας, προσβάλλοντας ή ασκώντας βία στον λήπτη.
Η ισότιμη σχέση λήπτη - θεραπευτή
Πρέπει να εγκαταλείψει τις απαρχαιωμένες κακές πρακτικής και να ασκήσει κοινοτική ψυχιατρική, αποδεχόμενος τη μεταρρύθμιση που επιχειρείται σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο, χωρίς να έχει ως μοναδικό κίνητρο την οικονομική απολαβή. Η σχέση λήπτη-θεραπευτή πρέπει να είναι ισότιμη, χωρίς να υπάρχει ο φόβος για επιβολή “τιμωρίας”, με σεβασμό στο ιατρικό απόρρητο και στα δικαιώματα του ασθενή.
Οι επαγγελματίες στο χώρο της ψυχικής υγείας οφείλουν να πάψουν να είναι ανταγωνιστικοί μεταξύ τους, στοιχείο που αποβαίνει πάντα σε βάρος του λήπτη, ο οποίος απορροφά τελικά όλους τους κραδασμούς του ψυχιατρικού συστήματος. Ο ρόλος τους είναι να παρέχουν θεραπεία, γνώση, απαντήσεις, και επαρκή φροντίδα, χωρίς ελεγκτική διάθεση. Κάθε άτομο που εμπλέκεται στο χώρο της ψυχικής υγείας πρέπει να φροντίσει για την επιμόρφωση και κατάρτιση του, αντιλαμβανόμενο τον υπεύθυνο ρόλο του. Η σύγχρονη ψυχιατρική οφείλει να ενδυναμώσει την τριαδική σχέση λήπτης-οικογένεια-ειδικός.
Οι ελλείψεις στο χώρο της υγείας γενικά είναι τεράστιες και καταστροφικές. Αυτό επεκτείνεται και στην ψυχική υγεία με τα κενά και τις πλημμελείς υπηρεσίες να μην επιτρέπουν την πλήρη ανάρρωση του ψυχικά ασθενή, στοιχείο που ωθεί στη διεκδίκηση με σκοπό τη συνεχή βελτίωση.
Ενότητα 2: Τα πάντα ξεκινούν από το Δυνατό "ΕΓΩ" μου
Η σημασία της αποδοχής
Η αποδοχή ενός προβλήματος ψυχικής υγείας είναι το πρώτο και ίσως το πιο σημαντικό βήμα για την ανάρρωση του ατόμου που το αντιμετωπίζει. Η άρνηση σημαίνει απουσία θεραπείας και άρα αποδυναμώνει το “Εγώ”, ενώ η αποδοχή σημαίνει θεραπεία και άρα, ενδυναμώνει το “Εγώ”. Η ψυχική ασθένεια δεν είναι αναπηρία! Το αίσθημα αναπηρίας είναι συνήθως το αποτέλεσμα των ατομικών, οικογενειακών, ιατρογενών, και κοινωνικών αντιδράσεων στην ψυχική ασθένεια.
Το άτομο θα μπλοκάρει τη διαδικασία της “αναπηροποίησης” του μέσω της κατανόησης και της ανάληψης της προσωπικής του ευθύνης για την πορεία της υγείας του και της ζωής του. Πρέπει λοιπόν να προσδιορίσει τον εαυτό του ως μέρος της ανάρρωσης του και κάνοντας σωστές επιλογές θα καταφέρει να ενδυναμώσει το “Εγώ” του.
Η ανάληψη προσωπικής ευθύνης
Η –εσκεμμένη ή μη- διττή χρήση ενός προβλήματος ψυχικής υγείας που άλλοτε υπάρχει και άλλοτε όχι, “βολεύει” το άτομο και δεν του επιτρέπει να φτάσει στην ενδυνάμωση του “Εγώ” του. Αν τα συμπτώματα μιας ψυχικής ασθένειας ενισχύουν το αίσθημα αναπηρίας τότε ο έλεγχος τους μέσω διάφορων θεραπευτικών αγωγών μπορεί να το εξαλείψει.
Ενημέρωση και ψυχοεκπαίδευση
Εφόσον η ψυχική ασθένεια είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο χρειάζεται και πολυεπίπεδες απαντήσεις για την πλήρη ανάρρωση του ατόμου που την αντιμετωπίζει. Έτσι, το άτομο πρέπει να αναζητήσει τη συνδυαστική θεραπεία που προκύπτει από τις δικές του ανάγκες. Αν η άγνοια για την ψυχική ασθένεια προκαλεί αίσθημα αναπηρίας τότε η σωστή και διαρκής ενημέρωση του ατόμου από έγκυρες πηγές γνώσης ενδυναμώνει το “Εγώ” του.
Η ψυχοεκπαίδευση των ληπτών και των οικογενειών τους, ως πρόδρομος της αυτο-εκπροσώπησης, συμβάλλει σημαντικά στη θεραπεία τους μέσω του ελέγχου της νόσου, στη μείωση του κοινωνικού στίγματος μέσω της διάδοσης της γνώσης αλλά και στη βελτίωση της αυτο-εικόνας τους μέσω της εξάλειψης του αυτο-στίγματος.
Οι μορφές του στίγματος
Το στίγμα έχει δύο μορφές: το κοινωνικό στίγμα και το αυτο-στίγμα, με μια άρρηκτη σχέση μεταξύ τους. Το κοινωνικό στίγμα είναι μια κοινωνική διαδικασία αυθαίρετης ετικετοποίησης ατόμων που εμφανίζουν κάποιες διαφορές. Το αυτοστίγμα αποτελεί την εσωτερίκευση του κοινωνικού στίγματος που έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του “Εγώ”. Η αποβολή του αυτο-στίγματος μέσω μιας ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας ενδυναμώνει το “Εγώ” του ατόμου που με τη σειρά του είναι πια σε θέση να αποδυναμώσει το κοινωνικό στίγμα αφού νιώθει ότι δεν κινδυνεύει πια από αυτό.
Δράση και διεκδίκηση του “Εγώ”
Το άγχος, ως εκλυτικός παράγοντας συμπτωμάτων, πυροδοτεί μια διαδικασία αποδυνάμωσης του Εγώ που μεταφράζεται σε απώλεια της εσωτερικής αίσθησης ευχαρίστησης. Άρα, ο έλεγχος του μέσω ψυχοθεραπευτικών στρατηγικών αντιμετώπισης θα επαναφέρει το αίσθημα ευχαρίστησης που θα πηγάζει από την ύπαρξη ενός δυνατού πια “Εγώ”.
Το άτομο λοιπόν δέχεται ισχυρές εσωτερικές (συμπτώματα, αίσθημα αναπηρίας, αυτοστίγμα) και εξωτερικές πιέσεις (διάγνωση, κοινωνικό στίγμα, αντιδράσεις των άλλων). Θα απαλλαγεί από αυτές μόνο όταν αποφασίσει να δράσει αυτοθεραπευτικά και προσπαθήσει να πετύχει την προσωπική του ισορροπία, να εντοπίσει τα προσωπικά του όρια, να διαφυλάξει την αυτονομία του και να διεκδικήσει μια αληθινή ποιότητα ζωής θα έχει την αίσθηση ότι διαθέτει ένα πραγματικά δυνατό “Εγώ”…
Ενότητα 3: Το δυνατό "ΕΓΩ" μου και η δυνατή "ΟΜΑΔΑ" μου
Η Διεκδικητική Συμπεριφορά
Ο τρόπος με τον οποίο το κάθε άτομο επιλέγει να αλληλεπιδράσει καθορίζει το είδος και την ποιότητα των σχέσεών του (με την οικογένεια, το φίλο, το σύντροφο, το γιατρό κ.τ.λ.), την επίτευξη ή μη των στόχων του και τα συναισθήματα που θα γεννηθούν από αυτή τη συμπεριφορά, τόσο για τα ίδιο το άτομο, όσο και για τον/τους άλλο/ους. Επομένως, το κάθε άτομο επιλέγοντας τη συμπεριφορά του, επωμίζεται και την ευθύνη του αποτελέσματος.
Μέσω της διεκδικητικής συμπεριφοράς, η οποία προϋποθέτει την ισορροπία μεταξύ των επιθυμιών μου και περιορισμών μου, εκφράζω τα ειλικρινή μου συναισθήματα, προστατεύω, καθορίζω και οριοθετώ το Εγώ μου που ισχυροποιείται, δείχνοντας, ωστόσο, σεβασμό στις επιθυμίες και τους περιορισμούς του Άλλου.Η Διεκδικητική Συμπεριφορά, ως προτεινόμενος τρόπος αλληλεπίδρασης, αντίδρασης και διεκδίκησης, είναι μια κοινωνική δεξιότητα που μπορεί να αποκτηθεί και να ενδυναμωθεί μέσα από την ομάδα. Τα δυνατά Εγώ των μελών μιας ομάδας με διεκδικητική συμπεριφορά οδηγεί με μία δυνατή ομάδα (Δυνατό Εμείς) με διεκδικητική συμπεριφορά.
Διεκδικώ δε σημαίνει ότι επιλέγω να υιοθετήσω και Διεκδικητική Συμπεριφορά, γιατί μπορώ επίσης να θεωρήσω ότι «διεκδικώ» (στην ουσία, όμως, να απαιτώ) ένα δικαίωμά μου επιθετικά, μπλοκάροντας οποιαδήποτε προσπάθεια επικοινωνίας με τον Άλλο, παραβιάζοντας τα όρια του Άλλου, προκαλώντας την παρερμηνεία των κινήτρων μου από τον Άλλο, καταπατώντας το δικαίωμα του Άλλου, οδηγώντας τον Άλλο σε αντίδραση και έτσι να χάσω το «δίκαιό» μου. Ο στόχος μπορεί να παραμένει ο ίδιος, αλλά μπορεί να αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο προσπαθώ να τον πετύχω.
Ασφάλεια και ευχαρίστηση στην ομάδα
Μία δυνατή ομάδα βασίζεται πάντα σε αισθήματα αμοιβαίου σεβασμού και κατανόησης. Μία δυνατή ομάδα που επιτρέπει και ενισχύει την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων των μελών της (μιλάω αλλά και επιτρέπω στους άλλους να μιλήσουν), που θέτει όρια στη συμπεριφορά άλλων ομάδων αλλά και είναι ευέλικτη να επαναπροσδιορίσει τα δικά της όρια, μπορεί να προσφέρει βοήθεια, ασφάλεια, προστασία και δυνατότητα εξέλιξης των μελών της. Μόνο μία δυνατή ομάδα μπορεί να επιτύχει αποτελεσματικά τους στόχους της.
Το ίδιο το άτομο ορίζει και περιγράφει τον εαυτό του ως μέλος μιας ομάδας (διαμορφώνει την κοινωνική του ταυτότητα), η οποία του προσφέρει ασφάλεια και ευχαρίστηση και αποτελείται από μέλη τα οποία αντιλαμβάνονται σημαντικές ομοιότητες μεταξύ τους. Εφόσον η αίσθηση ότι ανήκουν σε μία ομάδα προσφέρει στα μέλη της ευχαρίστηση, επιδιώκεται η διατήρηση και προστασία της ομάδας από τις απειλές των άλλων ομάδων, οι οποίες κρατούνται μακριά της σε απόσταση και πολλές φορές στιγματίζονται (στερεότυπα, προκαταλήψεις, μύθοι).
Η εξάλειψη του κοινωνικού Στίγματος που συνοδεύει τις ψυχικές διαταραχές και τον ψυχικά πάσχοντα μπορεί να γίνει αποτελεσματικά μέσω της μείωσης των θεωρούμενων διαφορών μεταξύ των ατόμων (υγιείς vs μη υγιείς) και στην εστίαση στις ομοιότητες τους. Για το λόγο αυτό η προσωπική επαφή των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας με την κοινότητα οδηγεί στο να βιώσει η κοινότητα ότι υπάρχουν περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ «υγιούς» και λήπτη. Το βίωμα είναι πολύ πιο δυνατό από την πεποίθηση (προκατάληψη) της διαφορετικότητας.
Για να μπορέσουν οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας να έρθουν σε επαφή με την κοινότητα και να την ενημερώσουν πρέπει να έχουν προηγουμένως ενημερωθεί και οι ίδιοι. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά μία ομάδα αυτο-εκπροσώπησης των ληπτών προϋποτίθεται ότι έχει υπάρξει μία ομάδα επικοινωνίας, υποστήριξης και ψυχοεκπαίδευσης που θα τους προετοιμάσει και θα ισχυροποιήσει το ΕΓΩ τους. Όλες οι ομάδες αυτές θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένους στόχους και κανόνες, ενώ τα μέλη τους να αναλάβουν δεσμεύσεις, ρόλους και υποχρεώσεις.
Ενότητα 4: Η φωνή των οικογενειών
Η εκπαίδευση της οικογένειας
Το κοινωνικό στίγμα δεν πλήττει μόνο τα άτομα που πάσχουν από αυτές, αλλά και την οικογένεια τους. Έτσι, η οικογένεια αποθαρρύνεται από την κοινοποίηση του προβλήματος ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζει κάποιο μέλος της και τη λήψη έγκαιρης θεραπείας, στοιχεία που θα συνέβαλλαν στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του. Η οικογένεια έχει να διαχειριστεί και τα δικά της επώδυνα συναισθήματα για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάποιο αγαπημένο μέλος της. Επομένως έχει και αυτή την ανάγκη για κατανόηση, εκπαίδευση και υποστήριξη, προκειμένου να ανταποκριθεί στον υπεύθυνο ρόλο του φροντιστή.
Είναι σημαντικό η οικογένεια να συνεργάζεται με τους ειδικούς και να λαμβάνεται υπόψη ως ο κύριος φροντιστής του ατόμου. Η συμμετοχή στη θεραπεία του πάσχοντος μέλους θα μπορέσει να εξασφαλίσει την αρμονική τριαδική σχέση μεταξύ του λήπτη, της οικογένειας και του ειδικού.Η ανάπτυξη ομάδων ψυχοεκπαίδευσης οικογενειών είναι αναγκαία, ώστε μέσα από την αποδοχή και την κατανόηση του προβλήματος, να προκύψει και η παροχή κατάλληλης και σωστής φροντίδας που θα μπορέσει να οδηγήσει το άτομο στην ψυχο-κοινωνική αποκατάσταση.
Η σημασία των Συλλόγων Οικογενειών
Το Κίνημα των Οικογενειών είναι αναγκαίο να ενδυναμωθεί μέσα από τη σύσταση Συλλόγων Οικογενειών σε πανελλαδικό επίπεδο, έχοντας ως βασικό στόχο τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας και τη διαφύλαξη της αυτονομίας του. Οι Σύλλογοι Οικογενειών μπορούν, με τη σειρά τους να αποτελέσουν κοιτίδα ενδυνάμωσης του Κινήματος των Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, λειτουργώντας παραδειγματικά για τη σύσταση αμιγών Συλλόγων Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.
Ο στόχος των συλλόγων αυτών είναι κοινός και αναφέρεται στην αυτοδιαχείριση, στην αυτονομία και στη διαφύλαξη της ποιότητας ζωής του ατόμου που πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή, σε καλύτερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, στη διεκδίκηση του κοινωνικού σεβασμού, και στη διάδοση της σωστής φροντίδας. Οι δράσεις των συλλόγων αφορούν κυρίως την ενδυνάμωση του λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ώστε να καταφέρει να φτάσει στην αυτοοργάνωση του. Για την επίτευξη των στόχων των Συλλόγων Οικογενειών προϋποτίθεται η αναγκαιότητα υποστήριξής τους και όχι χειραφέτησής τους από τους ειδικούς.
Το κίνημα των οικογενειών
Η οικογένεια πρέπει να αποφύγει τις δύο ακραίες μορφές φροντίδας: την άρνηση του προβλήματος και την υπερπροστασία που δε συμβάλουν στην αποκατάσταση. Είναι σημαντικό να συμμετέχει η οικογένεια σε οικογενειακή θεραπεία, προκειμένου να διαφυλάξει τη συνοχή της και την ισότητα των μελών της, να απαλλαγεί από το αυτοστίγμα, τα αισθήματα ντροπής και κυρίως από τις ενοχές της, ώστε να ενδυναμωθεί ως ομάδα, καλλιεργώντας και αναπτύσσοντας κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της.
Η οικογένεια μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος που συνοδεύει τις ψυχικές διαταραχές, μέσα από το μοίρασμα του προσωπικού βιώματος και της παγκοσμιοποίησης του προβλήματος. Το κίνημα των οικογενειών μπορεί να δράσει ως ένα αποτελεσματικό όργανο διεκδίκησης και προάσπισης των δικαιωμάτων των ληπτών από την Πολιτεία, στα πλαίσια μιας εθνικής προσπάθειας με σκοπό την προβολή των αληθινών αναγκών του λήπτη υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την ενδυνάμωση της πολιτικής για την ψυχική υγεία, τη διάδοση ευρύτερης γνώσης και ενημέρωσης για θέματα ψυχικής υγείας και την ενεργό συμμετοχή στο σχεδιασμό πολιτικών, την απόδοση έμφασης σε νέες πρακτικές, όπως η κοινοτική ψυχιατρική και κατ’ οίκον παρεμβάσεις, καθώς και περιορισμό των κακών πρακτικών (άσυλο), που προσβάλλουν το άτομο και τη οικογένειά του.
Ενότητα 5: Η οργάνωση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας
Οι ομάδες αυτοβοήθειας
Η αναγκαιότητα της ανάπτυξης ομάδων αυτοβοήθειας προκύπτει από τις ελλείψεις των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, την παραβίαση των δικαιωμάτων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και τον αποκλεισμό τους από τη συμμετοχή τους στη χάραξη νέων πρακτικών ή πολιτικών. Μέσα από την ομάδα αυτοβοήθειας ο λήπτης υπηρεσιών αποκτά μια νέα κοινωνική ταυτότητα, γίνεται αντικείμενο αναγνώρισης και σεβασμού από τους ψυχιατρικούς θεσμούς και επαναπροσδιορίζει τις ανάγκες του σε ένα συλλογικό κλίμα.
Η ομάδα αυτοβοήθειας συμβάλλει σημαντικά στην εμψύχωση, στην ενδυνάμωση και στην επανάκτηση της αυτοεκτίμησης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και καλλιεργεί κοινωνικές δεξιότητες, όπως ο καθορισμός και η προστασία των προσωπικών ορίων, ο διεκδικητικός τρόπος επικοινωνίας και η αυτο-αποτελεσματικότητα.
Απαραίτητοι όροι για την επιτυχία μιας ομάδας αυτοβοήθειας είναι η ομοιογένεια των μελών της, οι κοινοί στόχοι, το μοιραζόμενο όραμα, οι διακριτοί ρόλοι, τα σαφή όρια, η αγαθή συνεργασία, οι καθορισμένες υποχρεώσεις, οι συχνές συναντήσεις, η ιεράρχηση των αναγκών, και η τεκμηρίωση των αιτημάτων της.
Μια ομάδα αυτοβοήθειας πρέπει να χαρακτηρίζεται από ομαδικό πνεύμα, ισότητα των μελών, αποφυγή προσωπικών αντιπαραθέσεων, γόνιμο διάλογο, αμοιβαία κατανόηση, έλλειψη ανάγκης για “αρχηγεία”, εργατικότητα, αίσθημα προσωπικής ευθύνης, δέσμευση, εχεμύθεια, εμπιστοσύνη, οικειότητα, μεθόδευση των πληροφοριών, καθορισμό νέων στόχων, αναζήτηση νέων προβλημάτων, ανάπτυξη των υγιών της στοιχείων, ισοτιμία, αλληλοϋποστήριξη, αλληλοσεβασμό, και αλληλοβοήθεια των μελών.
Η επιλογή του εκπροσώπου της ομάδας αυτοβοήθειας προς τα έξω θα πρέπει να προκύψει με δημοκρατικές διαδικασίες και όχι αυθαίρετα. Ο εκπρόσωπος θα πρέπει να διαθέτει τις ικανότητες της επικοινωνίας, της διεκδίκησης και της αποτελεσματικότητας, ώστε να είναι σε θέση να διασφαλίσει το σεβασμό των φορέων και όχι τον οίκτο τους, και χαρακτηρίζεται από διεκδικητική συμπεριφορά, ώστε να διατηρείται η αυτονομία της ομάδας. Οφείλει λοιπόν να αποφεύγει την παθητική συμπεριφορά που θα επιτρέψει την χειραγώγηση της ομάδας ή την επιθετική συμπεριφορά που θα προκαλέσει τη σύγκρουση της με τους φορείς.
Η ομάδα αυτοβοήθειας πρέπει να ενθαρρύνει τη συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέλη (οικογένεια, ειδικοί, φορείς ψυχικής υγείας, πολιτεία), εξασφαλίζοντας όλα τα μέσα που έχει ανάγκη για τους σκοπούς της, χωρίς ποτέ να θυσιάζει την αυτονομία της. Η ομάδα αυτοβοήθειας είναι πρόδρομο στάδιο της αυτο-οργάνωσης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και της αυτοδιαχείρισης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν.
Η ομάδα αυτοβοήθειας των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας αποτελεί επίσης το βασικό πυρήνα για την ανάπτυξη ομάδων αυτό-εκπροσώπησης με σκοπό τη δράση και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του, τη συμμετοχή στον κοινωνικό διάλογο, την άσκηση πιέσεων προς το κράτος και τους αρμόδιους φορείς. Είναι σαφής η ανάγκη ενδυνάμωσης του κινήματος αυτοβοήθειας των ληπτών μέσω της ανάπτυξης ομάδων σε πανελλαδικό επίπεδο και της δικτύωσης μεταξύ τους, με μελλοντικό σκοπό την από κοινού δράση.
Κατατοπιστικός οδηγός από τον Σ.Ο.Φ.Ψ.Υ
Τα συμπεράσματα του σεμιναρίου, η ανάπτυξη των θεματικών του, καθώς και η στατιστική ανάλυση και εννοιολογική επένδυση των αποτελεσμάτων των ερωτηματολογίων που χορηγήθηκαν πριν την έναρξη του σεμιναρίου και μετά τη λήξη του στους συμμετέχοντες, θα συμπεριλαμβάνονται σε έναν οδηγό που θα εκδώσει σύντομα ο Σύλλογος Οικογενειών και Φίλων για την Ψυχική Υγεία Ν. Σερρών.
Η έκδοση του οδηγού ενισχύεται από μία διττή σημασία, καθώς αφενός οι συμμετέχοντες του σεμιναρίου θα έχουν τη δυνατότητα ανασκόπησης στις θεματικές του, αλλά παράλληλα θα προσφέρεται γνώση και σε άτομα που δεν μπόρεσαν να αποτελέσουν μέλη της ομάδας του παρόντος εκπαιδευτικού σεμιναρίου. Με πασίδηλη τη σύνδεση μεταξύ γνώσης, ενημέρωσης και διασφάλισης προσωπικής ευεξίας και κοινωνικής αλλαγής, ο οδηγός μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο ενδυνάμωσης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους για δομημένες και συντονισμένες προσπάθειες ατομικών και κοινωνικών διεκδικήσεων.